11 Σεπτέμβρη 1938: Η Επίδαυρος «αναπνέει» έπειτα από 2.000 χρόνια

Το ιστορικό θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, το κόσμημα της Αργολίδας, έπειτα από 20 «άτεχνους» αιώνες απραξίας πήρε πνοή ζωής από το Εθνικό Θέατρο, στις 11 Σεπτέμβρη του 1938.

ο έργο που σήμανε μια νέα πορεία ζωής, «ουσιαστικής» και τιμητικής για το παρελθόν του θεάτρου, ήταν η Ηλέκτρα του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη και με πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού, στον ρόλο της Ηλέκτρας.

Το Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ή αλλιώς το θέατρο που «μιλά»

Όπως αναφέρει ο Παυσανίας, το αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, το οποίο βρίσκεται στην Αργολίδα κατασκευάστηκε από τον λαμπρό αρχιτέκτονα της εποχής, Πολύκλειτο τον Νεότερο. Η χρονολόγηση του «ζωντανότερου» αρχαιοελληνικού μνημείου, χωρίζεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη ήταν στα τέλη του 4ου αιώνα και η δεύτερη στα μέσα του 2ου αιώνα.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, πως ενώ το θέατρο κατέχει 13.000-14.000 θέσεις, καταλαβαίνοντας βάσει του αριθμού τις τιτάνιες «συντεταγμένες» του θεάτρου, η ακουστική του είναι τέλεια εναρμονισμένη και ρυθμισμένη με τον χώρο, ώστε και οι θεατές των άνω διαζωμάτων να έχουν «ατόφια» ακουστική της ορχήστρας και της σκηνής του θεάτρου.

Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, από την αρχή της λαμπρής του πορείας στη φιλοξενία «ποιητικών έργων», επισφράγισε την δραματική τέχνη ώς το «φάρμακο» της ανθρώπινης ψυχής. Είναι γνωστό, πως οι παραστάσεις που «κοσμούσαν» το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, χρησιμοποιούνταν και ως μέσο θεραπείας ψυχικών και σωματικών ασθενειών. Άραγε η τέχνη λυτρώνει την ψυχή; Άραγε οι αρχαίοι είχαν δίκιο;

«Ηλέκτρα», του Σοφοκλή

Η παράσταση , η οποία σηματοδότησε την «νεότερη αναζωπύρωση» του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου στις 11 Σεπτέμβρη του 1938, ήταν η Ήλεκτρα του Σοφοκλή.

Στην παράσταση, με την σκηνοθετική υπογραφή του Ροντήρη, συμμετείχε πλήθος ηθοποιών, τιτάνιας σημασίας για την ιστορία του θεάτρου της νεότερης Ελλάδας, όπως η Κατίνα Παξινού, η Ελένη Παπαδάκη, η Τιτίκα Νικηφοράκη, ο Μάνος Κατράκης κ.α.

Ο Ιωάννης Γρυπάρης, ο κορυφαίος μεταφραστής , λογοτέχνης και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, στο εισαγωγικό σημείωμα της παράστασης αναφέρει «Η τέχνη του Σοφοκλή, αποκλείει κάθε κριτική, που στηρίζεται πάνω στις αντιλήψεις των σύγχρονων του. Μήπως ο ίδιος δεν το καθόρισε πως ο συνειδητός σκοπός της τέχνης του είναι να εικονίζει τους ανθρώπους όχι όπως ήταν στο σύγχρονο παρόν μα όπως θα ήταν στο ηρωικό παρελθόν;» Αξίζει να αναφερθεί πως η παράσταση η οποία περιόδευσε και εκτός Ελλάδας, απέσπασε πλήθος κριτικών, του εγχώριου και του ξένου τύπου με εξόφθαλμες αντιφάσεις και διαφοροποιήσεις στις «όψεις» των κριτικών.

(Εάν θέλετε να διαβάσετε τις κριτικές, θα τις βρείτε εδώ.)

Φεστιβάλ Επιδαύρου

Κατά την διάρκεια της Κατοχής, οι παραστάσεις στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σταμάτησαν. Ωστόσο, αυτή η παύση έμελλε να είναι προσωρινή. Λίγα χρόνια αργότερα, κάνει την εμφάνιση του το Φεστιβάλ Επιδαύρου στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Το Φεστιβάλ μετράει 65 χρόνια ζωής και παίρνει σάρκα και οστά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η πρώτη παράσταση του Φεστιβάλ Επιδαύρου το 1955, ήταν η Εκάβη του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού.

Μάλιστα το 1995 παράλληλα με το φεστιβάλ Επιδαύρου, άρχισαν και οι μουσικές παραστάσεις και εν συνεχεία και θεατρικές στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου.

Με τα χρόνια, το φεστιβάλ φιλοξένησε και πλήθος Αριστοφανικών έργων, αλλά και θιάσους πέραν του Εθνικού Θεάτρου, δημιουργώντας έτσι έναν θεσμό άθικτο στον χρόνο, που τον κρατούν νέο και ζωντανό, οι μνήμες, οι άνθρωποι που κατακλύζουν το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου κάθε χρόνο, αποτελώντας ένα σημείο συνάντησης ελεύθερων ψυχών.

Τι συμβαίνει στην Επίδαυρο;

Από την Επίδαυρο φυσικά δεν έλειψαν και οι σκανδαλώδεις παραστάσεις, με συντροφιά την πρωτοπορία που ενίοτε έκαναν «πυρ και μανία» κριτικούς και θεατές.

Το 1997, ο Γερμανός σκηνοθέτης Ματίας Λάνγκχοφ, σκηνοθετεί τις Βάκχες του Ευριπίδη. Ο πρωταγωνιστής είναι γυμνός και καθισμένος στα χέρια και τα γόνατα του και η Γαλλίδα ηθοποιός, η οποία δεν γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα αποτέλεσαν τους κύριους «συντελεστές» του γιουχαΐσματος της παράστασης. Πλήθος κριτικών και κοινό απέδωσε τους χαρακτηρισμούς βλάσφημος και ιερόσυλος για τον σκηνοθέτη.

Το 1984, ο σκηνοθέτης Γιώργος Ρεμούνδος, ανεβάζει την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Η πρωταγωνίστρια, «πρωταγωνιστούσε» με κάτι βαριές αλυσίδες, τις οποίες έσερνε, γεγονός που προκάλεσε τον χλευασμό του κοινού, ανεξήγητα μεν, δικαιολογήσιμα δε εάν δούμε τις αντιλήψεις και τα κλειστά όρια «μυαλού» του κοινωνικού πλαισίου της εποχής.

Το 1984, σκηνοθετεί ο Γιάννης Χουβαρδάς, την «Άλκηστις» του Ευριπίδη με πρωταγωνίστρια την Φιλαρέτη Κομνηνού. ‘Έπειτα από την θυσία της γυναίκας του Άδμητου για τον ίδιο, φωτίζεται ο χώρος όπου θα εξελιχθεί ερωτική σκηνή. Το πουριτανό κοινό ταράζεται, αποδοκιμάζει και πλήθος θεατών αποχωρεί μεταξύ τους και η Άννα Συνοδινού. Ο Γιάννης Χουβαρδάς και ο θίασος του, πιστοί στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και ρηξικέλευθη αυτή σκηνοθετική προσέγγιση, μετά το πέρας της παράστασης, υποκλίνεται στο κοινό.

«Αν ανάψεις ένα σπίρτο στην Επίδαυρο…»

Ο Κουβανός ποιητής Ρομπέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ, γράφει για την Επίδαυρο

Αν ανάψεις ένα σπίρτο στην Επίδαυρο
Η ανάφλεξη ακούγεται στις πρώτες κερκίδες,
Και στις άλλες πιο πάνω
Και στις τελευταίες εκεί που απ’ την απόσταση
Οι άνθρωποι μοιάζουν ασαφείς πιθανότητες.
Αν χτυπήσεις στην Επίδαυρο,
Ο χτύπος ακούγεται πιο ψηλά, μέσα στα δέντρα
Στον αέρα. Αν τραγουδήσεις στην Επίδαυρο,
Το γνωρίζουν τα βουνά, τα σύννεφα, ο κόλπος
Τα νησιά στήνουν αυτί.
Οι άλλες χώρες γέρνουν λίγο
Ν’ ακούσουν που τραγουδάνε στην Επίδαυρο.